گفتگو در کاتدرال (سال انتشار ۱۹۶۹) سومین رمان ماریو بارگاس یوسا است. برخی از ناقدان این کتاب را برجسته ترین اثر او و یکی از مهمترین آثار در بازنمایی سیمای آمریکای لاتین می دانند. لوئيس دی یس در نقدی بر این کتاب می نویسد: «گفتگو در كاتدرال را می توان با آسودگی مهمترین دستاورد بارگاس یوسا در زمینه روایت دانست… آنگاه که نوشتن این کتاب به پایان آمد بارها از نویسنده شنیدیم که می گفت گفتگو در کاتدرال آنچنان توان آفرینش و مهارت او در روایتگری را مصرف کرده که براستی تردید دارد که از این پس بتواند از مرزهای این کتاب فراتر رود».
درون مایه گفتگو در کاتدرال
در گفتگو در کاتدرال دو چیز بیش از هر چیز دیگر توجه خواننده را جلب می کند. نخست وسعت دامنه آن و در بر گرفتن رویدادها و شخصیتهای متعدد است و دیگر ساختار پیچیده اش. زمینه کار بارگاس یوسا در این رمان، همچون اغلب آثار دیگرش، بخشی از تاریخ معاصر پرو است که از دوران دیکتاتوری ژنرال مانوئل اودریا (۵۶_۱۹۴۸) تا حکومت ویکتور بلائونده در اوایل دهه ۱۹۶۰ را در بر می گیرد. او در این محدوده زمانی کلاف زندگی دهها شخصیت از بالاترین مقامهای اولیگارشی حاکم تا روسپیان و پااندازان و لومپن ها را می گشاید و تصویری همه جانبه از سیمای پرو به دست می دهد. ساخت اصلی داستان بر گفتگوها استوار است؛ سه گفتگوی اصلى و يك تك گویی همراه با چند گفتگوی فرعی دیگر. روایتهای پراکنده ای نیز در کنار گفتگوها جای گرفته است که اغلب از زبان شخصیتهاست و نه يك راوی واحد یا ناظری بیرون از متن اصلی داستان. از درون گفتگوهاست که آدمها سر بر می آرند و شناخته می شوند و از درون گفتگوهاست که رویدادها به تصویر درمی آیند. ترتیب مشخصی در آوردن گفتگوها نیست، یعنی چنان نیست که هر گفتگو فصل یا فصلهایی از کتاب را خاص خود کرده باشد. بارگاس یوسا با مهارتی که بی گمان در این زمینه بی نظیر است، این گفتگوها را، که اگر چه با هم رابطه دارند، در مکانها و زمانهای متفاوت روی می دهند، درون شبکه ای پیچیده در هم آمیخته است، آنچنان که گویی خواننده در هر لحظه آینه ای چند رویه پیش روی دارد که در هر يك از رویه ها می تواند یک یا چند شخصیت را ببیند. چنین ترکیب پیچیده ای شاید در آغاز به چشم خواننده دیریاب و دشوار بنماید، اما با پیگیری نشانه هایی که نویسنده در خلال گفتگوها و روایتها به دست داده و با دنبال کردن جریانی پنهانی که رشته های گونه گون گفتگوها را به هم می پیوندد، نه تنها روال منطقی داستان را در می یابد، بلکه در این کوشش به تجربه ای می رسد که شاید در نوع خود بی سابقه باشد.
خلاصه داستان گفتگو در کاتدرال
داستان با دیدار دو شخصیت اصلی کتاب _ سانتیاگو زاولا و آمبروسیو پرادو _ و شرح مقدمات گفتگوی آنها در میخانه ای به نام كاتدرال آغاز می شود، اما این گفتگو در فصل اول کتاب آغاز نمی شود و به پایان نمی رسد، بلکه در سرتاسر کتاب ادامه دارد و همچون رشته ای ماجراهای پراکنده را به هم پیوند می دهد. بقیه فصل های کتاب گویی تا اندازه ای تکه هایی از همین گفتگو بین این دو نفر است. دیگر گفتگوها که نسبت به این گفتگو در گذشته ای دورتر روی داده اند، میان آدمهایی است که روابطی مستقیم یا غیر مستقیم با این دو دارند. بر متن این گفتگوها و روایتها نویسنده با نگاهی ژرف بین و انسانی سرگذشت ها و سرنوشت های آدمها را تصویر می کند.
گفتگو در کاتدرال را در عین حال می توان رمانی درباره دیکتاتوری در آمریکای لاتین دانست که در آن جنبه سیاسی ماجراها با ظرافت و اصالتی خاص طرح شده است. بسیاری از منتقدان این کتاب را از این لحاظ با آثاری چون «آقای رئیس جمهور» اثر آستوریاس، «پاییز پدر سالار» اثر مارکز و «من، من عالیجاه» اثر رونا باستوس همسنگ می دانند، اما تفاوت این رمان با کتاب های نامبرده این است که بارگاس یوسا به جای آنکه به شخص دیکتاتور بپردازد و او را محور اصلی داستان قرار دهد، سراپای جامعه دیکتاتورزده را می کاود و سیمای هولناك ليما _ یا پرو، یا امریکای لاتین _ راپیش چشم خواننده می نهد؛ جامعه ای که در آن همه آدمها، حتی آنان که خود کارگزار دیکتاتوری اند، هر يك “جایی در طول این خط” خودرا تباه شده می یابند و از این دامچاله راهی جز به سوی شکست نمی برند.
درباره ترجمه کتاب گفتگو در کاتدرال
تنها ترجمه موجود در بازار کتاب از کاتدرال، توسط عبدالله کوثری انجام گرفته است. این ترجمه برای اولین بار در دو جلد توسط انتشارات نما در سال ۱۳۷۰ و سپس توسط انتشارات لوح فکر به چاپ رسید. عبدالله کوثری این اثر را از زبان مبدا نویسنده (لاتین) ترجمه کرده است. عبدالله کوثری چند اثر دیگر بارگاس یوسا را به فارسی برگردانده که از آن جمله می توان به «سوربز»، «عیش مدام؛ فلوبر و مادام بوواری»، «چرا ادبیات؟» و «جنگ آخر زمان» اشاره کرد.
عبدالله کوثری را می توان به جرات مهم ترین مترجم آثار ادبی آمریکای لاتین در ایران دانست. پس تنها ترجمه موجود در بازار، ایده آل ترین نیز هست.
