درباره نیه توچکا داستایفسکی
داستایفسکی زمانی شروع به نگارش “نیه توچکا” کرد که بلینسکی (منتقد شهیر روس که از عوامل اصلی شهرت داستایفسکی در دوران آغاز نویسندگی اش بود) و پیروانش امید از کامیابی هنری و ادبی او بریده بودند و “نیه توچکا” در واقع تلاشی بود برای پاسخی به بلینسکی و پیروان او. “نیه توچکا نزوانووا” که چونان رمانی روان شناختى تمام و کامل طرح ریزی شده بود، از ۱۸۴۹ در نشریه یادداشتهای میهن بخش بخش در می آمد. اما فقط سه واقعه آن – سومین ناتمام – منتشر شده بود که دستگیری داستايفسکی به کار پایان داد. او هیچ گاه “نیه توچکا نزوانووا” را از سر نگرفت، شاید از این رو که فقدان وحدت در ترکیب بندی و سبک آن را دریافت.
درباره شخصیت اصلی داستان
شخصیت زن این کتاب نیه توچکا دختر کوچکی است که در میان یك ناپدری دائم الخمر، که تصور می کند نابغه موسیقی است و يك مادر بیمار تربیت یافته است. محیط زندگی او به «دیوارهای خاکستری یك اطاق با سقف های کوتاه محدود بوده است.»
داستایفسکی درباره نیه توچکا می نویسد: «در سن و سالی که همه کودکان تمام قوای خود را در فضای خارج صرف می کنند نیه توچکا همه احساس های خارج را در وجود خود متمرکز می سازد. كودك از احلام و تخیلات تغذیه می شود. او در فضای تنگ و مه آلود یک زندگی آشفته نیروی معنوی خود را از دست می دهد.»
درون مایه نیه توچکا
هر کدام از وقایع داستان به صورت قصه ای جداگانه است که با حضور مداومت بخش نیه توچکای روایتگر به هم متصل می شوند (الگویی که احتمالا قهرمان دوران (۱۸۴۰) لرمانتوف الهام دهنده اش بود.)
در ماجرای اول نیه توچکا زندگی کودکی اش را با مادر و ناپدری اش «يفيموف» شرح می دهد. ناپدری خود را تحسین می کند زیرا دارای استعداد موسیقی است. اما این موسیقیدان مزاج متلونی دارد. یک بار اعلام می دارد که «من هیچم» و فردای آن روز ادعا می کند من نابغه موسیقی هستم. چنین احساسی را در داستایفسکی هم در زمان نگارش این کتاب میتوان یافت زمانیکه از ابتدا هنر خود را می ستود و سپس در اثر نقدهای بلینسکی و پیروانش احساس کرد هنرش نادیده گرفته می شود. نیه توچکا از مادر خود متنفر است زیرا تصور می کند که این موجود نحیف و ضعيف البنيه مانع از این می شود که مرد هنرمند وجود خود را وقف هنر خود کند.
تکنیک داستايفسکی در موضوع دشوار روانشناسی کودک بسیار گیرا است. این تکنیک که در رمانهای بعدی به طور مؤثرتری به کار رفت، بویژه در پرداخت او به مهر بیمارگونه نیه توچکا بر ناپدری ولگردش و احساس گناهش در مورد بد آمدن از مادر نمایان است.
واقعه دوم مربوط می شود به فرزند خواندگی نیه توچکا، مادر نیه توچکا به وضع حزن انگیزی می میرد و پدرش دیوانه می شود. يك شاهزاده موزيك دوست، دختر را تحت حمایت خود می گیرد. اما این شاهزاده دختری دارد به نام “كاتيا”. علیاحضرت کوچولو، مقتدر، هوسباز و تودار. در منزل همه او را نوازش می کنند. مثل گنجینه ای عزیزش می دارند. کاتیا ابتدا نسبت به مهمان ناخوانده احساس نامساعدی دارد. تحقیرش می کند. او را بچه یتیمی خطاب می کند که پیرهن زنی به تن دارد و بدین ترتیب شکنجه اش می نماید. اما کم کم مجذوب نیه توچکا می شود.
در سومین واقعه ناتمام، تنها آفریده درخور اعتنا، شوهر بدنهاد و کینه توز بانوی ولینعمت نیه توچکا است که از شواهد این طور بر می آید که دارد به موجود بسیار خبیثی تحول می یابد.
جایگاه نیه توچکا در میان آثار داستایفسکی
این رمان ناتمام، که داستايفسکی به صورت بازنگریسته در مجموعه آثارش از نو چاپ کرد، از این باره سزاوار توجه است که نشان از هنر سريعاً بالنده دارد و پیش درآمدی است بر اندیشه ها، پنداره ها، شخصیت پردازی ها، و هنرنمایی هایی (مثل دیالوگ ها یا مونولوگ های فلسفی) که در رمان های بعدی اش مکرراً پدیدار می شوند.
چرا کتاب نیه توچکا ناتمام ماند؟
داستایفسکی حدود دو سال و نیم مشغول نگارش نیه توچکا بود که پس از انتشار بخش های اولیه کتاب در ۱۸۴۹، بعلت شرکت در محافل سوسیالیستی پتراشفسکی دستگیر و به سیبری تبعید شد. پس از بازگشت از تبعید هرگز کار بر روی آن را ادامه نداد و نیه توچکا برای همیشه ناتمام ماند.
درباره ترجمه کتاب
نیه توچکا در ایران ابتدا توسط شرکت سهامی کتاب های جیبی منتشر شد و در حال حاضر انتشارات نیلوفر آن را منتشر می کند. ترجمه این کتاب توسط محمد قاضی و از متن فرانسه انجام شده است. تنها ترجمه مهم و معتبر نیه توچکا همین ترجمه است.
آلبوم تصاویر
منابع:
- زندگی و نقد آثار داستایفسکی / هانری تراویا / ترجمه حسینعلی هروی / انتشارات نیلوفر
- سنجش هنر و اندیشه داستایفسکی / ارنست سیمونز / ترجمه امیرجلال الدین اعلم / انتشارات علمی و فرهنگی
