آدم زنده (۱۳۷۶) رمانی است خیالی در ۱۹۸ صفحه از احمد محمود (۱۳۱۰-۱۳۸۱). وقایع کتاب در اواخر قرن بیستم و در بغداد رخ می دهد. شخصیت های مهم کتاب عبارتند از حنطوش ابو نواس قرقاوی: جوان فقیر، ادیبه: همسر حنطوش و ابوعباس: مأمور پلیس
خلاصه کتاب آدم زنده
حنطوش ابو نواس قرقاوی راوی داستان که با زنش ادیبه، زندگی فقیرانه ای دارد وقتی در روزنامه ای می خواند که رئیس دولت برای مبارزه با فساد از مردم خواسته است تا محتکران و رشوه خواران را به او معرفی کنند، نامه ای به او می نویسد و چند تن از عوامل رشوه خوار و رباخوار را معرفی می کند. روز بعد، چند مأمور دولتی با تشریفات بسیار به سراغش می آیند و او را به قصر رئیس دولت می برند و او از حنطوش می خواهد که همان روز در تلویزیون، مردم را به مبارزه با فساد دعوت کند. حنطوش بعد از اجرای این برنامه و تجلیل و تکریمی که دولت از او می کند، مورد توجه و حسادت همسایگان قرار می گیرد.
شرح و تفسیر
حنطوش ابو نواس قرقاوی، شهروند عراقی نمونه ای است از آحاد بی شمار توده مردمی که با ساده دلی ها و خوشباوری های خود، هم وسیله و هم قربانی اجرای برنامه های دولت های مستبد ضدمردمی هستند و هیچگاه نمی فهمند که تشکیلات این نوع حکومت ها دستگاه جهنمی پیچیده ای است که همه گردانندگان آن به شکلی منظم و منسجم با برنامه های حساب شده به یکدیگر پیوسته اند و هیچیک از گردانندگان آن، پاک و مبرا نیست.
این آدم ها با سادگی و بی خبریشان «مرده ای زنده» یا «زنده ای مرده» اند که دیکتاتوری حاکم بر کشورشان اجازه نمی دهد در اجتماعی که در آن زندگی می کنند سهم و نقشی بجا و مثبت داشته باشند. تنها در مسیر چرخه طبیعت است که جا و مکان و نقشی نصیب این نوع آدم ها می شود؛ وقتی که پس از عمری فقر و فلاکت می میرند و به صورت جزیی از طبیعت در می آیند.
تناقض لحن طنز آلود راوی با وقایع غم انگیزی که روایت می کند، به نشان دادن شخصیت ساده دل و خوشباور او کمک می کند و بر تأثیر آنچه نویسنده می خواهد بگوید، می افزاید.
رمان (به جز فصل سوم که با زاویه دید بیرونی به شیوه دانای کل روایت شده) با زاویه دید درونی به شیوه راوی – قهرمان روایت می شود.
درباره آدم زنده
“احمد محمود” این کتاب را ابتدا به عنوان ترجمه ی داستانی از “ممدوح بن عاطل ابونزال” به انتشار رساند اما در نامه ای که به “ابراهیم گلستان”، نوشته بود اشاره کرد که “آدم زنده” اثری است به قلم خود او، و برای اینکه انتقادی به وضعیت سانسور در کشور داشته باشد و همچنین اثرش از زیر تیغ سانسور سالم بیرون بیاید، کتاب را با نامی عربی معرفی کرد و اینگونه جلوه داد که حوادث داستان در بغداد اتفاق می افتد؛ به این ترتیب نویسنده آنچه را که از قلم خودش برآمده بود، با تلخندی به هیولای سانسور، به نام نویسنده ای دیگر منتشر کرد و حالا همه می دانند که این قصه متعلق به “احمد محمود” است. (نقل از وبسایت ایران کتاب)
منبع: رمان های معاصر فارسی / میمنت میرصادقی/ نشر نیلوفر
