هرودوتوس یا هرودوت (حدود ۴۸۴-۲۵۴ ق.م) که به «پدر تاریخ» مشهور است در هاليكارناس، ناحیۀ جنوبی آسیای صغیر زاده شد. در حدود سال ۴۵۵ در نبرد با پارس‌ها شرکت کرد و بعد به علت آشفتگی‌های سیاسی ناچار از جلای وطن گردید. مدت ده سال در بیشتر سرزمین‌های شناخته شده دنیای آن روز سرگردان بود. در شمال تا دریای سیاه، در جنوب تا مصر، و در شرق تا بابل را زیر پا نهاد. او در تأسیس توری، مهاجرنشین آتنی واقع در جنوب ایتالیا شرکت جست، و تا هنگام مرگ، یعنی حدود ۴۲۸ تا ۴۲۵ ق.م.، در همان جا زندگی کرد.
تاریخ هرودوت
دانشمندان اسکندریه تاریخ هرودوت را به نُه کتاب تقسیم و هر کتاب را به نام یکی از الهه‌های شعر نام‌گذاری نموده‌اند. روایت، به‌رغم تفاوت موضوعات، تقریبا وحدتی از این لحاظ دارد که فحوای آن گزارشی از رویدادهای جهان با شکست پارس‌ها از یونانیان است. کتاب اول روایت‌های افسانه‌ای دشمنی میان یونانی‌ها و بربرها را حکایت می‌کند که به نبرد تروا می‌انجامد؛ همچنین فتوحات کرزوس پادشاه لیدی، و تأسیس امپراتوری پارس، تا غلبه کمبوجیه بر مصر را در بر می‌گیرد. کتاب دوم گفتاری طولانی است درباره مصر. کتاب سوم سلطنت کمبوجیه بر مصر و قيام داریوش را بیان می‌دارد. کتاب چهارم به آغاز لشکرکشی داریوش به سرزمین سکاها و غلبه بر ليبيا مربوط می‌شود . کتاب پنجم از شروع شورش یونی‌ها بر ضد پارسي‌ها حکایت می‌کند. کتاب ششم پیشرفت جنگ تا پیروزی یونانی‌ها را در ماراتن شرح می‌دهد. کتاب‌های هفتم تا نهم به نقل مرگ داریوش، تدارک سپاهی نیرومند به وسیله خشایارشا، نبرد ترموپیل و سالامیس و شکست نهانی پارسي‌ها می‌پردازد که همزمان در پلاته در غرب و میکال در شرق صورت می‌گیرد.
فلسفۀ تاریخ هرودوت
هرودوت برخلاف توسیدیدس با فلسفۀ تاریخ چندان آشنا نیست، اما همواره می‌کوشد دخالت خدایان را در امور آدمیان نشان دهد. به نظر او خدایان از جسارت، كبر، و خودستایی قدرت‌مندان (نظیر پارسی‌ها) خشنود نیستند و آنان را به خاک مذلت می‌افکنند.
سبک و شیوۀ پرداخت
هرودوت روان، هموار و به شیوۀ گفتگو می‌نویسد و از مشخصات بارز سبک اوست به‌کارگیری قضایای متضاد و توجه دقیق به تأثیرات عمیق امور. سبک او بیشتر حماسی است تا تمثیلی؛ به مفاهیم کلی و جهانی علاقه‌مند است، اما به جزئیات هم دلبستگی دارد؛ جزئیاتی که تصاویر دقیقی از مردم و آداب و رسوم آن‌ها ارائه می‌دهد. از این‌رو، تاریخ او گریز از مضمون اصلی فراوان دارد. هرودوت آدمی رمانتیک است با تخیلی قوی. او بیشتر به نقل داستانی درباره احوال انسان‌ها گرایش دارد تا پرداختن گزارشی متعادل، مبتنی بر منابع موثق، و بیانگر علت و معلول‌ها در باب یک رشته محاربات.
مختصری از نقدها
با این‌که هرودوت به کم‌دقتی و تناقض‌گویی (به‌ویژه در مورد سنوات) متهم شده است، اما هیچ‌گاه دانسته در صدد گمراهی خواننده برنمی‌آید. او غالبا ساده‌لوح و زودباور است، و بر منابع غیرمعتبر تکیه می‌کند؛ اما معمولا هنگامی که مدرکی قابل اطمینان نباشد، با تسمیۀ آن به خبر افواهی، افسانه، روایت تعصب‌آلود و نظایر این‌ها به ما هشدار می‌دهد. در مورد جنگ، اطلاعات او دست اول نیست و بنابراین تحلیلگر نظامی قابلی نیست. به‌هرحال، هرودوت به عنوان مورخی بی‌طرف تحسین می‌شود؛ او همان‌گونه که پارس‌ها را از نظر شجاعت و سلحشوری ستایش می‌کند، به تمجید یونانیان هم می‌پردازد. شاید در حاشیه‌روی افراط می‌کند و چه بسا رشتۀ مطالبش از هم می‌گسلد، اما همین گریز از موضوع نیز آگاهی‌بخش و سرگرم‌کننده و بهترین معرف او به عنوان داستان‌پرداز است.
منبع: تاریخ ادبیات جهان(جلد اول) / باکنر ب.تراویک / عربعلی رضائی / نشر فرزان روز
