حتما خیلی وقت ها واژه کتاب های کمیاب و نایاب به گوشتون خورده. خیلی از فروشنده ها در پاسخ گران بودن کتابها میگن کمیاب یا نایاب هست این کتاب. توی این مقاله قصد دارم بگم چه کتاب هایی کمیاب و نایاب هستن و اصلا یک کتاب کمیاب یا نایاب باید چه ویژگی هایی داشته باشه.
همونطور که از اسم کتاب کمیاب و نایاب پیداست، به کتابایی که به سختی در بازار کتاب پیدا میشه، این عناوین رو اطلاق میکنن. حالا میخوایم با هم یه بررسی بکنیم که چه عواملی باعث کمیاب شدن کتابها در بازار میشه.
تک چاپ بودن کتاب
بعضی از کتابها فقط یکبار چاپ شدن و هرگز چاپ مجددی از اونها به عمل نیومده. پس خیلی طبیعی هست که در بازار نایاب شده باشن. البته دلایل مختلفی برای عدم چاپ مجدد یک کتاب وجود داره. برای مثال فرض کنید کتاب بدلیل عدم استقبال مخاطبان دیگه تجدید چاپ نشه. خوب مسلمه در این صورت بازم این کتاب در بازار نایابه ولی دلیلی نداره قیمتش بالا باشه. در واقع این مدل نایاب شدن کتاب، منظور ما از واژه “کتاب نایاب” که بین کتاب فروشها و خریدارا باب شده نیست.
برای مثال کتاب خدای عقرب فقط یکبار توسط انتشارات کتاب زمان چاپ شده و دیگر هرگز چاپ نشده. عدم چاپ مجدد این کتاب به معنای عدم استقبال خوانندگان نبوده و دلایل دیگری داشته. همچنین کتاب شب هول هرمز شهدادی (انتشارات کتاب زمان) و کتاب روستاهای تو چزاره پاوزه (انتشارات امیرکبیر) فقط یکبار چاپ شده اند.
ممنوع الچاپ شدن یک کتاب
کتاب های زیادی یک یا چند بار پس از چاپ شدن توقیف شدن و دیگه مجوز چاپ ندارن. نمونه های فراوانی از این کتابها وجود داره و احتمالا حداقل نام چند کتاب معروف که دیگه مجوز چاپ ندارن شنیده باشید. انسان خرمند، انسان خداگونه به تازگی مجوزشون لغو شده. در دهه ۸۰ کتاب مهم و معروف سفر به انتهای شب نوشته لوئی فردینان سلین لغو مجوز شد. کتاب انسان خردمند با وجود اینکه بیش از ۱۰ بار بصورت قانونی چاپ شد ولی به محض لغو مجوز در بازار کتاب نایاب شد. این نایاب شدن چنتا دلیل عمده داره. اول اینکه کسایی که این کتاب رو قبلا خریدن معمولا به این زودی ها قصد فروشش رو ندارن. کتابهایی که به تازگی روانه بازار کتاب میشن معمولا چند سال طول میکشه در بازار کتابای دست دوم هم جا بیوفتن. دلیل دوم هم اینه که خود همین لغو مجوز شدن عطشی در خواننده ایجاد میکنه که حتما بره دنبال این کتاب و ببینه چی داشته که لغو مجوزش کردن.
تعطیلی یا منحل شدن انتشارات
بسیاری از انتشاراتی ها چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب منحل شدن. دلایل زیادی برای از بین رفتن یک انتشارات وجود داشته تا امروز. از لغو مجوز تا مصادره اموال، تغییر نام و تصمیم خود انتشارات مبنی بر اتمام فعالیت، از جمله دلایل از بین رفتن یک انتشارات در ایران بوده. انتشارات کتاب زمان، انتشارات نیل، انتشارات بنگاه ترجمه و نشرکتاب، انتشارات امیرکبیر، انتشارات کاروان از این جمله بوده اند.
برای مثال کتاب ایلیاد و ادیسه توسط بنگاه ترجمه و نشر روانه بازار شد و هم اکنون نیز ده ها نسخه از این کتابها با همان ترجمه و ناشرین مختلف در بازار موجوده. اما نسخه بنگاه ترجمه و نشر بدلیل نایاب بودن ارزش فراوانی دارن. یا کتاب جان شیفته قبل از انقلاب در چهار جلد توسط انتشارات نیل چاپ می شد و بعد از انقلاب هم چندین ناشر از جمله انتشارات دوستان و جامی آن را با همان ترجمه چاپ کردن. در حال حاضر (در زمان نگارش این مقاله) چاپ نیل حدود ۷۰۰ و چاپ دوستان حدود ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارن.
ممکن است کتاب مربوط به دوره خاصی باشد
بعضی از کتابا مربوط به یک دوره زمانی خاصی هستن و بعد از سپری شدن اون دوره دیگه چاپ نمیشن. برای مثال کتابای مربوط به جشنهای دو هزار و پانصد ساله دوره پهلوی (دوره اشرف) فقط یکبار و در همون زمان چاپ شدن. همچنین کتابهایی مثل رضاشاه کبیر یا “ماموریت برای وطنم” که مربوط به دوره پهلوی بودن.
کتاب هایی که بصورت یک دوره مشخص به چاپ رسیدند
ممکن است یک کتاب بدلیل اینکه توی یک سری مشخص چاپ شده قیمت بالاتری داشته باشه و جزو کتاب های کمیاب یا نایاب باشه. کتاب هایی که در یک دوره مشخص چاپ میشن معمولا طرح جلد یکسانی دارن. برای مثال سری ادبیات انتشارات نیل معروف به پوست ماری، سری ادبیات کلاسیک امیرکبیر، سری مشکی امیرکبیر، مجموعه نمایشنامه های کتاب زمان، ادبیات کلاسیک نشر نو و …
برای مثال کتاب عزاداران بیل در سری پوست ماری حدودا ۳۰۰ هزار تومان (در زمان نگارش مقاله) قیمتش هست ولی بقیه چاپهای این کتاب حتی قبل از انقلاب زیر ۱۰۰ هزار تومنه. ضمنا هیچ مطلبی برای سانسور هم نداره و صرفاً بدلیل اینکه توی این سری هست چنین قیمتی داره. جالبه بدونین کتابهایی در سری پوست ماری هستن که قیمتی بالاتر از حتی ۳٫۴ میلیون تومان دارن.
سلام.میشه لطفاً بعنوان یک کتابفروش،وکارشناس نگاهی به تصاویر کتاب بندازید.ونظرتونوبگید،ممنونم.کتاب ورقه های بهم چسبیده،دستنویس ومال۱۲۰۳میباشد
درود. متاسفانه من عکسی دریافت نکردم
سلام یه سری کتابهای قدیمی از سال۱۳۳۰ به بعد دارم آیا به کارتون میاد