این سوالی هست که خودم مدتهاست باهاش سروکله می زنم. شاید هم هنوز خیلی در جوابش مطمئن نیستم ولی حس میکنم به قول معروف ضررش بیشتر از منفعتش هست. شاید یکی از نکات مهم در مورد خرید کتاب دست دوم هم همین باشه که بدونیم با خرید کتاب افست داریم دقیقا چیکار میکنیم.
توی مقالات قبلی در مورد تشخیص کتابهای افست توضیح دادم. حالا میخوام توی این مقاله از مضرات و منافع کتاب های افست بگم.
۱٫ عدم رعایت حقوق ناشرین، مولفین و مترجمین
مهم ترین دلیل مخالفت من با کتاب های چاپ افست، اینه که مهم ترین پایه های فرهنگی کشور سست میشه. وقتی کتاب “انسان خردمند” در عرض حدود یکسال به تعداد چاپ دو رقمی میرسه و به قیمت ۵۰ هزار تومان عرضه میشه و کلی توی بازار سر و صدا میکنه و مردم دنبالش میان، سروکله دوستان پیدا میشه و چاپ افست کتاب رو به قیمت ۲۵ هزار تومان عرضه می کنن. خوب مگه یک انتشارات در این بازار فاجعه بار کاغذ و هزینه های دیگه مگه چنتا کتابش اینطور فروش می کنه که بتونه این هزینه ها رو تامین بکنه؟
فعلا تو این مورد فقط داریم در مورد کتابایی صحبت می کنیم که در حال حاضر چاپ میشه. هر چقدر ناشرین ما ضعیفتر کار کنن به همون نسبت، نویسنده و مترجم هم دلسرد میشه. مثلا آقای “ارسلان فصیحی” کتاب “ملت عشق” رو ترجمه میکنه و آقای امیرحسین زادگان مدیر نشر ققنوس حق انحصاری نشر این کتاب رو در ایران می خره. حالا یه سری به مترو بزنین و ببینین این کتاب رو دوستان با ترجمه آقا یا خانم “x”، با تقلید از طرح روی جلد نشر ققنوس و با تغییر جملات آقای فصیحی و بدون خرید حق چاپ کتاب، باکیفیت پایینتر کاغذ، با کلی غلط املایی و دستور زبانی، چاپ میکنن. جالبه که ادعا میکنن با ۵۰ درصد تخفیف هم میفروشن. حالا خودتون با انصاف قضاوت کنید که کدوم کتاب رو باید خرید.
۲٫ مرگ کتابفروشی ها
تا حالا شده از خودتون بپرسید که وقتی جوون تر که بودید چنتا کتابفروشی محلی توی شهرتون داشتین و الان چنتا بهشون اضافه شده؟ بهتره اینطور بگم که چنتا از اونا هنوز دارن کار می کنن؟ به نظرم عوامل مهمی در تبدیل یک کتابفروشی به فلافل فروشی طی حداقل یک دهه اخیر نقش داشته و یکی از عوامل مهمش، قاچاق کتاب یا همون افست فروشی هست. وقتی کتابفروشی میبینه کتاب “جنگ و صلح” نشر نیلوفر به قیمت ۱۴۰ هزار تومان داخل مغازه هست و دستفروش روبروی مغازش همون کتابو (البته با چاپ افست) ۸۰ هزار تومان میده، چاره ای نداره جز اینکه بره دنبال فلافل فروشی.
۳٫ کتاب افست یعنی کالای قاچاق
اگه بخوام به طور کلی به قضیه نگاه کنم، می تونم بگم افست یعنی قاچاق. یعنی بجای اینکه گردش مالی عاید از یک صنعت به جیب هزاران فرد و بنگاه بره، به جیب چند نفر میره و این یعنی اقتصاد کشور لطمه می بینه.
۴٫ پس کتاب های نایاب را چطور تهیه کنیم؟
اینجا سوالی که توی دل خیلیامون هست و اتفاقا خیلی هم به حق هست مطرح میشه. مگه من چه گناهی کردم که نباید کتاب “همسایه ها”ی احمد محمود رو بخونم یا اگه بخوام بخونم باید ۱۰۰ هزار تومن پرداخت کنم و چند روز از این کتابفروشی به اون کتابفروشی برم. اینجا حق با خواننده هست. راهی هم جز کتاب های افست نیست. من می خوام نظر شخصی خودم رو اینجا نگم ولی نمی تونم کتمان کنم که بعضاً چاره ای جر افست خوانی نیست.
پس مقصر کیه؟ حتما دولت مقصر هست. عدم تجدید چاپ کتابهای باارزش قبل از انقلاب باعث کمیاب شدن این کتاب ها شده و دست دلالان رو به بازار فرهنگی کتاب، باز کرده.
در اینجا فقط نقل قول می کنم از خانم فرزانه طاهری (مترجم) که در مصاحبش با روزنامه آرمان چاره کار رو این میدونه:
“دولت‌ها بهتر است کاری به کار کتاب نداشته باشند، نه اقتصادی، نه ارشادی. بگذارند رقابتی مستقل و قائم‌به‌ذات در بازار کتاب حکمفرما باشد، و خوانندگان بتوانند به کالایی که می‌خرند اعتماد کنند که مثله نشده و معیوب نیست. این بهانه از دست قاچاقچیان کتاب هم گرفته می‌شود که مدعی‌اند کتاب را «سالم» به دست خواننده می‌رسانند و البته به قیمت نازل.”
۵٫ بی اخلاقی در بازار افست فروشی
یکروزی در خیابان انقلاب به بساط دستفروش ها نگاه می کردم که دیدم کتاب دنیای سوفی با ترجمه داریوش در بین کتابها هست. با خودم گفتم حیف شد این ترجمه را نخواندم. بعدش مصمم شدم کتاب را بخوانم که دیدم ای دل غافل اصلا داریوش آشوری این کتاب رو ترجمه نکرده. ببینید بی اخلاقی تا کجا…برای فروش یک کتاب قاچاق حتی تا اینجا پیش رفتن که از اسم یک مترجم خوشنام سوء استفاده کنن.
از این بدتر شنیده بودم کتاب “زوال کلنل” محمود دولت آبادی در بساط دستفروشان هست. حقیقتش این یک مورد رو نتونستن طاقت بیارم و خریدم. تا صفحه ۱۰ کتاب رو خوندم ولی با خودم گفتم آخه مگه میشه؟؟ انگار یه نویسنده آماتور کتابو نوشته…رفتم تو اینترنت تحقیق کردم کاشف به عمل اومد این اصلا نوشته محمود دولت آبادی نیست و نسخه زبان فارسی هنوز منتشر نشده. دوستی از روی نسخه آلمانی کتاب، اونو به فارسی ترجمه کرده و افست کردن. ببین این یه مورد دیگه به نظرم آخرشه…فک کنین یه لحظه…کتاب محمود دولت آبادی با ترجمه فارسی…
اینم بگم و تموم…توی یه کتابفروشی تو یه شهریتانی بودم. یه آقایی اومد کتاب کلیدر رو می خواست و اصرار داشت نسخه بدون سانسورش رو می خواد. دوست کتابفروشمون هم یه نسخه افست آورد و گفت قبل انقلابه. من باورم نشد تا اینکه با چشمای خودم دیدم نوشته چاپ ۱۳۴۹٫ آخه میدونید که کتاب کلیدر به مرور طی سالهای ۵۷ تا ۶۳ چاپ شده.
جمع بندی: به نظرم اگر آگاهی عمومی در مورد کتاب های افست بیشتر بشه، نصف راه رو طی کردیم. مطمئنم هیچ فرد فرهیخته ای حاضر نیست کتابی رو ۱۰ هزار تومان ارزونتر بخره و باعث نابودی تدریجی صنعت نشر و کتابفروش ها بشه. به عنوان حرف پایانی هم نقل قولی میکنم از آقای امیرحسین زادگان مدیر نشر ققنوس که در مصاحبه با همشهری آنلاین گفته: “خيلي پيش آمده كه با مردم صحبت كرده‌ام و از آنها پرسيده‌ام چرا كتاب تقلبي خريد‌ه‌اند و آنها از تقلبي بودن آن اظهار بي‌اطلاعي كرده‌اند و گفته‌اند ما گمان كرديم چون دستفروش هستند ارزان‌تر مي‌فروشند يا چون دست‌دوم هستند ارزان‌ترند”
ممنونم از اطلاع رسانیتون
واقعا مفید بود. من همیشه از انقلاب دست دوم میخریدم، ولی تا امروز نمیدونستم که ممکنه افست بوده باشه
درود بر شما. البته توجه داشته باشید که همکاران بسیار شریف و کاردرستی در میدان انقلاب مشغول به فعالیت هستند. منظور صرفا اطلاع رسانی بود و بالاخص در مورد دستفروشها که غالباً افست میفروشند.
سلام. شما اول گفتین که کتاب دست دوم به جای افست
خب من ۳تا سوال دارم.
۱. من تا الان از کتابفروشی یا آنلاین کتاب میخریدم.
میخواستم بدونم که کتاب دست دوم با اصل هم تفاوت داره؟🤕
یعنی اگه دست دوم بگیرم چیزی رو از دست ندادم؟
۲. الان خرید کتاب به صورت آنلاین بیشتر شده ، چجوری بفهمم کتاب افست نیست؟
۳.از کجا بدونم که اون انتشاراتی(یا مترجم) که حق نشر کتاب رو گرفته کی بوده؟ (مثلاً انتشارات پرتقال رو کتابش مینویسه که«copyright»)
درود بر شما. کتاب دست دوم رو اگر از فروشگاههای معتبر تهیه بفرمایید اکر نسخه افست باشه حتما فروشنده بهتون اطلاع میده. چه به صورت انلاین چه حضوری از فروشگاههای معتبر اگر خرید بفرمایید مشکلی وجود نداره. حق کپی رایت البته ربطی به افست بودن نداره و به نوعی احترام گذاشتن به مقررات بین المللی هست.
خیلی عالی… ممنون از شما که وقت گذاشتین و راجع به این موضوع نوشتین🌻🙏
درود بر شما. نظر لطف شماست
سلام یه سوال داشتم:
آیا همه کتابهای ترجمه شده حق مولف و ترجمه‌ش از ناشر و نویسنده خارجی خریداری میشه یا اونجا هم تقلب صورت میگیره و بدون اجازه ترجمه میکنن و میفروشن؟
درود بر شما. معمولا حق مولف در ایران خریداری نمیشه و بصورت محدود توسط برخی ناشرین (افق، برج، نشر نو و…) خریداری میشه فقط.
خیر خود مولف و ناشر داره دزدی میکنه اشکارا و کتاب خارجی رو ترجمه میکنه بدون اجازه و چیزی اونوقت همینا از افست ناله میکنن اتفاقا من همیشه افست میگیرم و اکثرا ترجمه هاش از انتشارات ها بهتر و اوکی تر هست چون انتشارات کلی سانسور داره و افست نداره و فکر نمیکنم کتاب افست رو با هر بار خوندن و تماس از راه دور چشم نوشته هاش کمرنگ بشه من به جیبم نگاه میکنم و قیمت مناسب میخوام تهیه کنم به من ربطی نداره کتاب فروشی بشه فلافل فروشی با هرچی من خریدارم جنگ زرگری بین ناشرا به من مربوط نمیشه ناشر هم انحصار میکنه و هر قیمتی دوست داره میده اتفاقا نظر شخصی من افست خیلی خیلی هم بهتر و هم با شرافت تر از بقیه است
کتاب جنگ و صلح حق و حقوقش مربوط به مرحوم تولستوی است و باقی حق و حقوقی ندارندد. هیچ فرقی بین ناشر ایرانی و یک انتشارات که آفست می کنه نیست. هر دو اثر یک فرد دیگری را دارند چاپ می کنند. من همیشه آفست می خرم چون ارزون تره.
درود؛ شوربختانه این بی اخلاقی را خود دولت آغاز کرده و ادامه می‌دهد. از دهه های شصت و هفتاد به بعد در نمایشگاههای سالانه کتاب، کتب علمی و دانشگاهی را بدون خریدن حق نشر آن به طریق افست منتشر می‌کردند و به دانشجویان و دانشگاهیان می‌فروختند. وقتی یک دولت رسمی، علنا ارزشی برای حق مالکیت معنوی قائل نیست، از مردم دیگر چه انتظاری می‌توان داشت. همان بلایی که بر سر فیلمهای خارجی آمده که بدون خریداری آن از سیما پخش می‌شود.
اگر زباغ رعیت مَلِک خورَد سیبی……..بر آورند غلامان او درخت از بیخ (سعدی)